Ekonomide Alternatif Senaryolar: Faiz İndirimleri, Enflasyon ve Dolar Olmasaydı Ne Olurdu?
Ekonomistler bir tür travma gibi Eylül 2021’e dönmeye devam ediyor. Çünkü 23 Eylül 2021 tarihi Türkiye ekonomisinde çok önemli bir kırılma yarattı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası o gün yüzde 19 olan politika faiz indirimlerine başladı. Son 1,5 yılda faizler yüzde 8,5’lara indi. Ancak bu indirimlerle hedeflenen üretim, yatırım, istihdam, ihracat ve cari fazla hedefleri gerçekleştirilememiştir. Çünkü faiz oranlarının tetiklediği kur atakları ve küresel konjonktürün desteklediği enflasyon artışı, piyasalardaki yapısal dengesizlikleri belirsizliğe dönüştürmüştür. Bir yandan birbirinden ayrılan bilgiler diğer yandan birbirinden etkilenen konulara dönüştü. Son günlerin gözdesi ChatGPT ile de küçük bir yankı diyalogu yaptık. Ekonomide alternatif senaryolar yazdık. Gelin birlikte inceleyelim.
Eylül 2021’de Türkiye’de politika faizi yüzde 19, enflasyon ise yüzde 19 ile 8.60 dolar/TL seviyesindeydi.
Senaryoda, önce özet ile ilerledik.
ChatGPT, Merkez Bankası faiz oranlarını düşürmeseydi kısa vadede TL’nin güçleneceğini, uzun vadede ise sabit faiz oranları ile yabancı yatırımcıların para girişlerinin azalacağını belirtti. Bu da TL’de yine değer kaybına yol açacaktı ve Fed şu anda adım atmamıştı.
Yine de dolar/TL’nin (USDTRY) yükselmeyebileceğini veya daha düşük bir seviyede kalabileceğini sözlerine ekledi.
TÜİK enflasyonunun düşük seviyelerde kalması bekleniyordu. Ancak buna pandemi, petrol ve savaş gibi birçok küresel faktör eklenmedi.
Gelelim ilk alternatif ekonomi senaryomuza, TCMB Eylül 2021’de faiz oranlarını yüzde 19’a değiştirmedi. Mart 2023’te geldik. Fed hiç faiz artırmadı. Rusya ve Ukrayna da savaşmadı. Enflasyon ne olurdu?
Bu senaryoda enflasyonun ne kadar artacağı konusunda iddialarda bulunmak oldukça güç. Ama savaş, pandemi, doğal afetler vs. Ekonomideki ve ekonomideki belirsizlikler enflasyonu etkileyeceği için enflasyon oranının mutlaka yüzde 19’da kalacağını söyleyemeyiz.
Tarihsel verilere dayanarak ve sadece faiz oranlarına dayalı bir tahmin yaparak, bu senaryoda enflasyonun yüzde 20-22 arasında olacağını tahmin ediyorum.
Öyleyse ikinci alternatifimize bakalım. Tarih 23 Eylül 2021. TCMB faiz kararını açıkladı ve yüzde 19 olarak sabitledi. USD/TL 8,60. Akabinde, Fed ne zaman faiz artırsa, TCMB de faiz oranlarını 100 baz puan artırır, Rusya ve Ukrayna bir daha kavga etmez, petrol ve emtia fiyatları sabit kalır. Türkiye’de enflasyon ve dolar/TL ne olur?
Bu senaryoda enflasyon ve dolar/TL aralığının tarihsel grafiği:
-
Eylül 2021: Enflasyon yüzde 19, $/TL 8,60
-
Aralık 2021: Enflasyon %21-22, USD/TL 8,80-8,90
-
Mart 2022: Enflasyon yüzde 23-24, USD/TL 9,00-9,20
-
Haziran 2022: Enflasyon %25-26, USD/TRY 9,20-9,40
-
Eylül 2022: Enflasyon yüzde 27-28, $/TL 9,40-9,60
-
Aralık 2022: Enflasyon yüzde 29-30, $/TL 9,60-9,80
-
Mart 2023: Enflasyon %31-32, USD/TRY 9,80-10,00 (Aslında indirimli enflasyonla yüzde 50, USD/TL KKM ile %19,40)
Yeni senaryonun bir öncekinden farkı Rusya-Ukrayna savaşı olup, petrol ve emtia fiyatlarındaki yükseliş de devreye giriyor. Fed ve diğer büyük merkez bankaları faiz oranlarını yükseltmeye devam ediyor. TCMB de Fed ile her seferinde 100 baz puan artırıyor. Türkiye’de enflasyon ve dolar/TL aralığı ne olur?
Bu senaryoda, uluslararası piyasalarda artan belirsizlikler ve riskler nedeniyle Türkiye’deki ekonomik durum da olumsuz etkilenebilir. Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle artan jeopolitik riskler ve küresel emtia fiyatlarındaki yükseliş, Türkiye’nin dış ticaret açığı ve cari işlemler açığı üzerinde baskı oluşturabilir.
Özellikle döviz kurlarındaki artış ithalat fiyatlarını yükseltecek, üretim maliyetlerini yükseltecek ve enflasyon oranını yükseltecektir.
Bu senaryoda Türkiye’de enflasyon yüzde 30-40 aralığında, dolar/TL kuru yüzde 15-20 aralığında olabilir.
Eylül-Aralık 2021 döneminde 500 baz puan, 2022 Ağustos-Aralık döneminde ise 500 baz puan zam yapıldığını dikkate alarak faiz indirimlerini toptan zamlarla değiştirirsek yine değiştirelim.
USD/TL 8.60’tan ve enflasyon yüzde 19’dan
-
Faiz oranlarındaki artışla birlikte ekonomik aktivitedeki yavaşlama,
-
Yüksek faiz oranları yabancı yatırımcıyı cezbediyor,
Şu gibi hususlarda kesin bir rakam vermek zor olsa da:
-
Dolar/TL: Yaklaşık 11,50 – 12,50 aralığında,
-
Enflasyon: Yaklaşık yüzde 30-35 aralığında olabilir.
20 Aralık 2021’de KKM açıklansaydı dolar/TL ne olurdu?
20 Aralık 2021’de KKM açıklanmasaydı dolar/TL kurunun ortalama 19 TL ile 20 TL arasında olacağı tahmin edilebilir. Ancak pek çok farklı faktörün etkisi altındaki piyasalarda bu iddia tam olarak doğru olmayabilir.
Son senaryomuzda, büyük bir değişiklik yapıyoruz. Eylül 2021’den bugüne kadar yüzde 19 olan faiz oranlarını 0’a indiriyoruz. Dolar/TL 8.60’tan ne kadar gelir? Enflasyon yüzde 19 olsa ne olur?
Bu senaryoda %0 faiz oranları ciddi bir ekonomik krize neden olur, gerçekçi bir senaryo olarak görülmemelidir..
-
Faiz oranlarının %0’a düşmesi durumunda dolar/TL’nin değerinin ne olacağı tahmin edilemiyor. Çünkü faiz oranları döviz kurları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
-
Aynı şekilde enflasyon oranı yüksek olduğu için faiz oranlarının sıfıra düşmesi durumunda daha da artması muhtemeldir.
Yine de sayısal verilerle dolar/TL’nin 8,60’lardan 13,50-15,00’lere, enflasyonun ise %35-40’lara çıkabileceğini varsayabiliriz.
Tüm senaryolara baktığımızda en kötü ihtimali yaşıyor gibiyiz. Faiz indirimlerinin sorunları artırdığını mı yoksa hızlandırdığını mı düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım.
